Renomowany znak towarowy i jego ochrona
Szczególną kategorią znaku towarowego jest renomowany znak towarowy, którego definicji nie odnajdziemy w dyrektywie 2015/2436, ani w rozporządzeniu 2017/1001, ani w polskiej ustawie Prawo własności przemysłowej. Również większość ustawodawstw europejskich nie precyzuje tego pojęcia ani nie wymienia przesłanek pozwalających na ustalenie tego, czy dane oznaczenie posiada renomę. Co za tym idzie, zdefiniowanie tego pojęcia powierzone zostało orzecznictwu i doktrynie. W rezultacie wykształciły się trzy teorie postrzegania renomowanego znaku towarowego – jakościowa, ilościowa oraz jakościowo-ilościowa, będąca połączeniem dwóch poprzednich . Na marginesie dodać trzeba, iż taka dychotomia w postrzeganiu znaku towarowego może po części wynikać ze zróżnicowania w warstwie leksykalnej wyrażenia „znak renomowany”. Niektóre języki akcentują sławę znaku (niem. bekannt ist, wł. gode di notorietà, amer. famous trademark), natomiast inne większy nacisk kładą na aspekt jakościowy (pol. znak renomowany, ang. trade mark with reputation, fr. marque qui jouit d’une renommée, hiszp. goce de renombre, portug. goze de prestigio).
Teoria jakościowa (względna) zakłada, że o tym, czy znak towarowy cieszy się renomą świadczy przede wszystkim jego sława, rozgłos oraz ogół pozytywnych wyobrażeń odbiorców o cechach towaru opatrzonego tym znakiem. Tym samym wiąże znak renomowany z wybitną, wyjątkową jakością towarów i usług, np. Versace, Rolls Royce czy Rolex, sprawiając, że znak ten staje się synonimem statusu społecznego, a nawet przynależności do danego środowiska społecznego. Przykładowo, Chanel to nie tylko stroje czy perfumy, ale i europejski szyk, inteligencja oraz elitarność. Teoria ta znajduje odzwierciedlenie w orzeczeniach NSA i WSA, wskazujących, że znak renomowany ma stanowić gwarancję wysokiej jakości i prestiżu towarów opatrzonych znakiem. Również według SN pierwszoplanowe znaczenie dla renomy ma zdolność do zwiększania popytu na towary oznaczone tym znakiem, a także siła przyciągania (atrakcyjności znaku), dobra sława wśród odbiorców oraz wartość reklamowa. Istotne jest, by znak towarowy miał odpowiedni image i realizował funkcję przyciągania klienteli. Teoria względna stanowi zatem kryterium nawiązujące raczej do ponadprzeciętnej jakości niż do stopnia dystynktywności znaku.
Z kolei za teorią ilościową (bezwzględną) opowiedział się TS w uzasadnieniu wyroku w sprawie C-375/97 Chevy, w którym to jednoznacznie odrzuca pojmowanie renomy poprzez pryzmat definicji jakościowej. Zamiast tego wskazuje, że znak renomowany to zarejestrowany znak towarowy znany znacznej części kręgu odbiorców zainteresowanych towarami lub usługami, których on dotyczy, np. Coca -Cola, Apple czy McDonald’s wraz z tzw. „rodziną McZnaków”. W świetle wyroku Chevy istotna jest szeroka znajomość oznaczenia wśród właściwego kręgu odbiorców, bez znaczenia natomiast pozostaje dobra sława znaku czy jego siła przyciągania. W tym miejscu podkreślić należy, że do właściwego kręgu odbiorców należą relewantni odbiorcy, tzn. w zależności od towaru lub usługi, albo ogół odbiorców, albo bardziej wyspecjalizowani odbiorcy, przykładowo specjaliści w danej dziedzinie. Jak zauważają przedstawiciele doktryny, znakiem renomowanym może być również oznaczenie, które stało się znane wskutek często pojawiających się w środkach masowego przekazu doniesień o niskiej jakości towarów (usług) oferowanych pod tym znakiem, np. Constar, GetBack czy Amber Gold. Mimo, iż nie funkcjonuje jednomyślny, pozadyskusyjny pogląd, jak szeroka powinna być znajomość znaku, zazwyczaj przyjmuje się, że znak renomowany jest znany ponad połowie potencjalnej klienteli. Podsumowując, znak renomowany to znak cieszący się popularnością.
Mając powyższe na uwadze, należy krytycznie ocenić zarówno teorię jakościową jak i jakościowo-ilościową, jako pozostające w sprzeczności z linią orzeczniczą TS, zapoczątkowaną wyrokiem Chevy. Niezależnie jednak od tego, czy uznamy znak renomowany za znak cechujący się ponadprzeciętnym poziomem popularności czy za znak wywołujący pozytywne asocjacje, w obu przypadkach jego cechy wykraczają poza właściwości charakterystyczne dla znaków zwykłych. Podkreślić należy, że definiowanie pojęcia renomy jest na tyle relewantne, iż, po pierwsze, pozwala określić istotę renomowanego znaku, a po drugie wiąże się z zastosowaniem reżimu rozszerzonej ochrony danego oznaczenia.
Wzmocnioną ochronę renomowanych znaków towarowych po raz pierwszy wprowadziła regulacja wspólnotowa – dyrektywa 89/104/EWG, zastąpiona następnie przez dyrektywę 2008/95/WE. Ochrona ta miała charakter fakultatywny – to od państwa członkowskiego zależało, czy do swojego porządku prawnego wprowadzi rozszerzony reżim. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 2 dyrektywy każde państwo członkowskie mogło postanowić, że „właściciel jest uprawniony do zakazania wszelkim osobom trzecim, które nie posiadają jego zgody, używania w obrocie handlowym: oznaczenia identycznego lub podobnego do znaku towarowego w odniesieniu do towarów lub usług, które nie są podobne do tych, dla których zarejestrowano znak towarowy, w przypadku gdy cieszy się on renomą we Wspólnocie i w przypadku gdy używanie tego oznaczenia bez uzasadnionego powodu stanowi nieuprawnione wykorzystanie jego odróżniającego charakteru lub renomy lub jest dla nich szkodliwe”. Należy jedynie na marginesie niniejszych rozważań wskazać, że implementacja dyrektywy 2008/95/WE nie została w polskim porządku prawnym przeprowadzona prawidłowo –w hipotezie normy traktującej o naruszeniach znaku towarowego nie uwzględniono przesłanki „braku uzasadnionych podstaw używania spornego znaku” w odniesieniu do znaków renomowanych.
Obecny reżim szczególnej ochrony znaku renomowanego przewidziany jest w dyrektywie 2015/2436. Tym razem, przedmiotowy standard ochrony ustanowiono jako obligatoryjny dla wszystkich państw członkowskich. Na podstawie wskazanej regulacji, właściciel znaku renomowanego uprawniony jest do zakazania osobom trzecim używania w obrocie handlowym oznaczenia w odniesieniu do towarów lub usług w przypadku, gdy „oznaczenie jest identyczne ze znakiem towarowym lub do niego podobne niezależnie od tego, czy jest ono używane w odniesieniu do towarów lub usług, które są identyczne, podobne lub niepodobne do tych, dla których zarejestrowano znak towarowy, w przypadku gdy cieszy się on renomą w danym państwie członkowskim i używanie tego oznaczenia bez uzasadnionej przyczyny przynosi nienależną korzyść lub jest szkodliwe dla odróżniającego charakteru lub renomy znaku towarowego”. Ponadto, ryzyko naruszenia prawa do znaku renomowanego stanowi przesłankę odmowy rejestracji oraz unieważnienia znaku towarowego. Analogiczna regulacja znajduje się w rozporządzeniu 2017/1001 – art. 9 ust. 2 lit. c dotyczy naruszenia prawa do znaku renomowanego w przypadku używania przez osobę trzecią, zaś art. 8 ust. 5 odnosi się do przesłanek odmowy rejestracji i unieważnienia. Polski ustawodawca dokonał transpozycji wyżej wskazanej regulacji w art. 296 ust. 2 pkt 3 oraz art. 164 w zw. z art. 1321 ust. 1 pkt 4 p.w.p.